"Σώστε μας από τους σωτήρες": Ο Σλάβοϊ Ζίζεκ για την Ευρώπη και τους Έλληνες

Φανταστείτε μια σκηνή δυστοπικής ταινίας που περιγράφει την κοινωνία μας στο κοντινό μέλλον. Φύλακες με στολές περιπολούν μισο-ερειπωμένους δρόμους του κέντρου την νύχτα, για κυνήγι μεταναστών, εγκληματιών και αλητών. Αυτοί που βρίσκουν είναι άγρια κακοποιημένοι. Αυτό που μοιάζει με ευφάνταστη Χολιγουντιανή εικόνα είναι πραγματικότητα στην Ελλάδα του σήμερα. Την νύχτα,  αυτόκλητοι προστάτες με μαύρες μπλούζες της νέο-φασιστικής  Χρυσής Αυγής που αρνείται το Ολοκαύτωμα – η οποία κέρδισε το 7% των ψήφων στον τελευταίο γύρο των εκλογών, και είχε την στήριξη, όπως λέγεται, από το 50% της αστυνομίας της Αθήνας – περιπολούν τους δρόμους και ξυλοκοπούν κάθε μετανάστη που βρίσκουν μπροστά τους: Aφγανούς, Πακιστανούς, Αλγερινούς. Οπότε, κάπως έτσι αμύνεται η Ευρώπη την άνοιξη του 2012.

Το πρόβλημα με την υπεράσπιση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού ενάντια στην απειλή της μετανάστευσης έγκειται στο ότι η θηριωδία της υπεράσπισής  αποτελεί μεγαλύτερη απειλή στον «πολιτισμό» από όποιον αριθμό Μουσουλμάνων. Με τέτοιους υπερασπιστές και φίλους, η Ευρώπη δεν χρειάζεται εχθρούς. Πριν από 100 χρόνια,  ο G. K. Chesterton όρισε το αδιέξοδο στο οποίο παγιδεύονται οι επικριτές της θρησκείας: “Oι άνθρωποι  που ξεκινούν να πολεμούν την Εκκλησία για το καλό της ελευθερίας και της ανθρωπότητας καταλήγουν να παραμερίζουν την ελευθερία και την ανθρωπότητα αρκεί να μπορούν να πολεμήσουν την Εκκλησία… Οι αντικληρικοί δεν έχουν καταστρέψει θεία αντικείμενα, έχουν όμως καταστρέψει εγκόσμια αντικείμενα, αν αυτό τους παρέχει κάποια ικανοποίηση.»  Πολλοί φιλελεύθεροι πολεμιστές είναι τόσο πρόθυμοι να παλέψουν τον αντιδημοκρατικό φονταμεταλισμό που καταλήγουν να καθιστούν περιττές την ελευθερία και την δημοκρατία αρκεί να μπορούν να πολεμήσουν τον τρόμο. Αν οι «τρομοκράτες» είναι έτοιμοι να καταστρέψουν αυτόν τον κόσμο επειδή αγαπούν κάποιον άλλον, οι πολεμιστές μας κατά του τρόμου είναι έτοιμοι να καταστρέψουν την δημοκρατία επειδή μισούν τον Μουσουλμάνο άλλο.  Κάποιοι από αυτούς αγαπούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια τόσο πολύ που είναι έτοιμοι να νομιμοποιήσουν τον βασανισμό για να την υπερασπιστούν. Είναι μια αντιστροφή της διαδικασίας μέσω της οποίας οι φανατικοί υπερασπιστές της θρησκείας ξεκινούν με επιθέσεις κατά  της σύγχρονης κοσμικής κουλτούρας και καταλήγουν να θυσιάζουν τα ίδια τους τα θρησκευτικά διαπιστευτήρια μέσα στην προθυμία τους να εξαλείψουν τις πτυχές της κοσμικότητας που μισούν. 

Αλλά οι υπερασπιστές της Ελλάδας από τους μετανάστες δεν είναι ο πρωταρχικός κίνδυνος: είναι απλά υπο-προϊόν της αληθινής απειλής, των πολιτικών λιτότητας δηλαδή που έχουν προκαλέσει την τραγική κατάσταση στην χώρα. Ο επόμενος γύρος των Ελληνικών εκλογών θα λάβει χώρα στις 17 Ιουνίου. Το ευρωπαϊκό κατεστημένο μας προειδοποιεί πως αυτές οι εκλογές είναι ζωτικής σημασίας: όχι μόνο η μοίρα της Ελλάδας, αλλά ίσως και η μοίρα ολόκληρης της Ευρώπης διακυβεύεται. Το ένα αποτέλεσμα – το σωστό όπως ισχυρίζονται – θα επιτρέψει στην επίπονη αλλά απαραίτητη διαδικασία της ανάκαμψης μέσω της λιτότητας να συνεχιστεί. Το εναλλακτικό αποτέλεσμα – αν το «ακραίο αριστερό» κόμμα ΣΥΡΙΖΑ νικήσει – θα είναι μία ψήφος υπέρ του χάους και θα επιφέρει το τέλος του (Ευρωπαϊκού) κόσμου όπως τον ξέρουμε. 

Οι προφήτες του ολέθρου έχουν δίκιο, αλλά όχι όπως το εννοούν. Οι επικριτές των δημοκρατικών διαδικασιών που ήδη υπάρχουν παραπονιούνται πως οι εκλογές δεν προσφέρουν πραγματική επιλογή καθώς καλούμαστε να επιλέξουμε ανάμεσα σε ένα κεντροδεξιό και ένα κεντροαριστερό κόμμα, τα προγράμματα των οποίων είναι σχεδόν ταυτόσημα. Στις 17 Ιουνίου, η επιλογή θα είναι πραγματική: το κατεστημένο (Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ) από τη μία, ο ΣΥΡΙΖΑ από την άλλη. Και, όπως γίνεται συνήθως όταν τίθεται θέμα πραγματικής επιλογής, το κατεστημένο είναι σε πανικό: λένε πως θα ακολουθήσει το χάος, η φτώχεια και η βία αν κάνει ο κόσμος την λάθος επιλογή. Μόνο η πιθανότητα μιας νίκης του ΣΥΡΙΖΑ λέγεται πως προκαλεί ρίγη φόβου στις παγκόσμιες αγορές. Η ιδεολογική «προσωποποιία» έχει την τιμητική της: oι αγορές μιλούν λες και είναι άνθρωποι, εκφράζοντας την «ανησυχία» τους για το τι θα συμβεί αν οι εκλογές αποτύχουν να σχηματίσουν μια  κυβέρνηση με εντολή να συνεχίσει το πρόγραμμα δημοσιονομικής λιτότητας της Ε.Ε και του ΔΝΤ καθώς και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Οι πολίτες της Ελλάδας δεν έχουν χρόνο να ανησυχούν για αυτές τις προοπτικές: έχουν αρκετά για να ανησυχούν στην καθημερινότητα τους που γίνεται ολοένα πιο άθλια, σε βαθμό που δεν έχουμε δει στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες. 

Τέτοιες προβλέψεις είναι αυτό-εκπληρούμενες, προκαλούν πανικό και κατά συνέπεια οδηγούν στις πιθανότητες κατά των οποίων προειδοποιούν. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ νικήσει, το Ευρωπαϊκό κατεστημένο θα ελπίζει πως θα μάθουμε με τον δύσκολο τρόπο  τι συμβαίνει όταν γίνεται μια απόπειρα με στόχο να διαταράξει τον φαύλο κύκλο της αμοιβαίας συνενοχής ανάμεσα στους τεχνοκράτες των Βρυξελλών και τον αντιμεταναστευτικό λαϊκισμό.  Γι’ αυτό το λόγο, ο Αλέξης Τσίπρας, αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ, διευκρίνισε σε πρόσφατη συνέντευξη του πως πρώτη του προτεραιότητα, στην περίπτωση που κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ, θα είναι να αντισταθμίσει τον πανικό: “Oι άνθρωποι θα υπερνικήσουν τον φόβο. Δεν θα υποκύψουν, δεν θα εκβιαστούν». Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ένα σχεδόν ακατόρθωτο έργο. Η φωνή τους δεν είναι η φωνή της «τρέλας» της άκρας αριστεράς, αλλά της λογικής που ορθώνει το ανάστημα της ενάντια στην τρέλα της ιδεολογίας της αγοράς. Στην ετοιμότητα τους να αναλάβουν, έχουν εξοβελίσει τον φόβο που έχει η αριστερά να αναλάβει την εξουσία, έχουν το κουράγιο να καθαρίσουν το χάος που άλλοι δημιούργησαν. Θα χρειαστεί να ασκήσουν έναν τρομερό συνδυασμό αρχών και πραγματισμού, δημοκρατικής δέσμευσης και ετοιμότητας να δράσουν γρήγορα και αποφασιστικά όπου χρειάζεται. Αν είναι να έχουν έστω και μία ελάχιστη ευκαιρία να πετύχουν, θα χρειαστούν μια παν-Ευρωπαϊκή εκδήλωση αλληλεγγύης: όχι μόνο αξιοπρεπή μεταχείριση από μέρους κάθε ευρωπαϊκής χώρας, αλλά ακόμη πιο δημιουργικές ιδέες, όπως την προώθηση του τουρισμού αλληλεγγύης φέτος το καλοκαίρι.  

Στις Σημειώσεις για τον ορισμό της Κουλτούρας, ο Τ. Στ. Έλιοτ επεσήμανε πως υπάρχουν στιγμές που η μόνη επιλογή βρίσκεται ανάμεσα στην αίρεση και την μη-πίστη – π.χ όταν ο μόνος τρόπος να κρατηθεί μια θρησκεία ζωντανή είναι να συντελεστεί  ένας κοσμικός διχασμός. Αυτή είναι κατάσταση σήμερα στην Ευρώπη. Μόνο μια νέα «αίρεση» - που αυτή την στιγμή εκπροσωπείται από τον ΣΥΡΙΖΑ- μπορεί να σώσει ότι αξίζει να σωθεί από την Ευρωπαϊκή κληρονομία: την δημοκρατία, την πίστη στους ανθρώπους, την ισότητα , την αλληλεγγύη, κλπ.  Η Ευρώπη με την οποία θα καταλήξουμε αν ο   ΣΥΡΙΖΑ ηττηθεί είναι μια  «Ευρώπη με Ασιατικές αρχές» - οι οποίες βέβαια δεν έχουν καμία σχέση με την Ασία αλλά κάθε ομοιότητα με την τάση  του σύγχρονου καπιταλισμού να αναστέλλει την δημοκρατία. 

Ιδού το παράδοξο που συγκρατεί την «ελεύθερη ψήφο» στις δημοκρατικές κοινωνίες: κάποιος είναι ελεύθερος να επιλέξει με τον όρο πως κάνει την σωστή επιλογή. Να γιατί, όταν γίνεται η λάθος επιλογή (όπως έγινε όταν η Ιρλανδία απέρριψε  το Ευρωσύνταγμα), η επιλογή αντιμετωπίζεται ως λάθος και το κατεστημένο ζητά άμεσα την επανάληψη της «δημοκρατικής» διαδικασίας ώστε το λάθος να διορθωθεί. Όταν ο Γιώργος Παπανδρέου, ο Έλληνας πρωθυπουργός, πρότεινε την διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το πακέτο διάσωσης της ευρωζώνης στα τέλη του περασμένου έτους, το ίδιο το δημοψήφισμα απορρίφθηκε ως λανθασμένη επιλογή. 

Είναι δύο οι βασικές ιστορίες αναφορικά με την Ελληνική κρίση στα ΜΜΕ: η Γερμανο- ευρωπαϊκή ιστορία (οι ‘Έλληνες είναι ανεύθυνοι , τεμπέληδες, σπάταλοι, φοροφυγάδες κλπ και πρέπει να τεθούν υπό έλεγχο και να διδαχθούν  δημοσιονομική πειθαρχία) και η Ελληνική ιστορία ( η εθνική μας κυριαρχία απειλείται από τους νεοφιλελεύθερους τεχνοκράτες του κέντρου αποφάσεων των Βρυξελλών). Όταν κατέστη δυνατό να αγνοηθεί η δεινή κατάσταση των Ελλήνων, μια τρίτη ιστορία έκανε την εμφάνιση της: οι Έλληνες πλέον απεικονίζονται ως τα θύματα μιας ανθρωπιστικής καταστροφής που χρειάζονται βοήθεια, λες και ένας πόλεμος ή μια φυσική καταστροφή χτύπησε την χώρα. Ενώ και οι τρεις ιστορίες είναι λανθασμένες, η τρίτη είναι ενδεχομένως η πιο αηδιαστική. Οι Έλληνες δεν είναι παθητικά θύματα: βρίσκονται σε πόλεμο με το Ευρωπαϊκό οικονομικό κατεστημένο, και αυτό που χρειάζονται είναι αλληλεγγύη στον αγώνα τους, γιατί είναι και δικός μας αγώνας. 

Η Ελλάδα δεν είναι η εξαίρεση. Αποτελεί ένα από τα κύρια πεδία δοκιμών ενός νέου κοινωνικό-οικονομικού μοντέλου μιας δυνητικά καθολικής εφαρμογής: μιας από-πολιτικοποιημένες τεχνοκρατίας στην οποία οι τραπεζίτες και άλλοι ειδήμονες θα δύνανται να κατεδαφίσουν την δημοκρατία. Σώζοντας την Ελλάδα από τους φερόμενους διασώστες της, σώζουμε  και την ίδια την Ευρώπη. 

25 Μαϊου 

(Μετάφραση Αναστασία Γιάμαλη)


http://www.left.gr/article.php?id=1659