Η κρίση και το αμερικάνικο εκπαιδευτικό σύστημα.

Tα τελευταία χρόνια σημειώθηκαν σημαντικές φοιτητικές κινητοποιήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες δεν είδαν τα φώτα της δημοσιότητας.

Οι κυβερνήσεις διεθνώς μειώνουν δραματικά τα κονδύλια για τη δημόσια εκπαίδευση και αυξάνουν τα δίδακτρα στα πανεπιστήμια. Τα μέτρα αυτά παρουσιάζονται συνήθως ως αναγκαστική επιλογή ενόψει οικονομικής κρίσης, όμως η εφαρμογή τους είχε ξεκινήσει πολύ πριν το ξέσπασμα αυτής. Την ίδια στιγμή που οι φοιτητές στη Βρετανία, την Ιταλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες μάχονται στους δρόμους με την αστυνομία και πειραματίζονται με νέες μορφές αντίστασης στις κυβερνητικές αποφάσεις αυτές, η κατάσταση στα αμερικάνικα πανεπιστήμια παραμένει αδιατάρακτη. 40-50 χρόνια πριν, το αμερικάνικο φοιτητικό κίνημα ήταν από τα πιο δραστήρια και πρωτοπόρα στον κόσμο: πέρα από τους  αγώνες ενάντια στο μιλιταρισμό, τον ρατσισμό και μια σειρά ακόμα κοινωνικών διακρίσεων, διεκδικούσε τη δημοκρατική μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος. Για ποιο λόγο αυτή τη στιγμή το φοιτητικό κίνημα στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι τόσο πίσω σε σχέση με την παγκόσμια εκπαιδευτική κρίση; Η πραγματικότητα είναι ότι τα τελευταία χρόνια σημειώθηκαν σημαντικές φοιτητικές κινητοποιήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες δεν είδαν τα φώτα της δημοσιότητας. Η πιο σημαντική από αυτές είναι το φοιτητικό κίνημα  ενάντια στην αύξηση των διδάκτρων στα δημόσια πανεπιστήμια της Καλιφόρνια. Τα δίδακτρα  στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια είχαν διπλασιαστεί μέσα σε μια δεκαετία, όμως η ξαφνική επιπλέον αύξηση της τάξης του 32% το Νοέμβριο του 2009, προκάλεσε την αντίδραση των φοιτητών. Οι φοιτητές κατέλαβαν πανεπιστημιακά κτίρια και πραγματοποίησαν διαδηλώσεις. Το εύρος και η συμμετοχή στις κινητοποιήσεις θύμισε αυτές που συνέβαιναν στα αμερικάνικα πανεπιστήμια κατά τη δεκαετία του ’70. Η κύρια αιχμή των επιχειρημάτων των φοιτητών της Καλιφόρνια είναι η όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων που προκαλείται από την αύξηση των διδάκτρων και η μείωση της χρηματοδότησης του πανεπιστημίου. Οι φτωχοί είναι προφανώς οι πρώτοι που πλήττονται από τις αλλαγές αυτές. Οι διευρυνόμενες ταξικές ανισότητες, επισημαίνουν οι φοιτητές, συνιστούν ρατσιστικές διακρίσεις, καθώς οι μαύροι και οι Λατινογενείς φοιτητές είναι αυτοί που πλήττονται σε μεγάλο βαθμό από την αύξηση των διδάκτρων. Η σχετική επιτυχία του σχεδίου για το άνοιγμα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης σε ευρύτερα πληθυσμιακά στρώματα που είχε συμβεί σε προηγούμενη περίοδο, έχουν αντιστραφεί πλήρως. Τις τρεις προηγούμενες δεκαετίες, τονίζει ο Κρίστοφερ Νιούφελντ, καθηγητής στη Σάντα Μπάρμπαρα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, «τα δημόσια πανεπιστήμια, στα οποία είναι εγγεγραμμένοι οι περισσότεροι φοιτητές στις Ηνωμένες Πολιτείες, υποχρηματοδοτούνται συστηματικά, περιορίζοντας τις παρεχόμενες εκπαιδευτικές υπηρεσίες μόνο στο ένα τέταρτο των φοιτητών που κατέχουν υψηλά εισοδήματα, καταστρέφοντας το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας στην εκπαίδευση παγκοσμίως». Η σημασία του φοιτητικού κινήματος της Καλιφόρνια ήταν πολύ μεγάλη, όμως δεν είχε την ένταση, την ευρύτητα και τη διάρκεια με το αντίστοιχο στην Ευρώπη. Μια πρώτη αιτία για αυτή τη διαφορά, είναι ότι οι αλλαγές στο Αμερικάνικο πανεπιστήμιο πραγματοποιήθηκαν βαθμιαία και ήταν μικρότερης εμβέλειας. Τα δίδακτρα στα δημόσια πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν πάντοτε υψηλότερα από αυτά των ευρωπαϊκών, ενώ οι πρόσφατες αυξήσεις δεν ήταν πολύ μεγάλες. Η αύξηση της τάξης του 32% στην Καλιφόρνια το 2009 είναι απειροελάχιστη σε σχέση με την προτεινόμενη αύξηση του 300% στη Βρετανία. Ένας δεύτερος παράγοντας  που συνέβαλε στη μειωμένη συμμετοχή στις φοιτητικές κινητοποιήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ότι οι συνθήκες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν είναι ίδιες για όλη τη χώρα. Η χρηματοδότηση των πανεπιστημίων και το ύψος των διδάκτρων ποικίλλουν από πολιτεία σε πολιτεία. Παράλληλα, η ύπαρξη ιδιωτικών πανεπιστημίων κάνει τις διαφορές ακόμα μεγαλύτερες. Όμως, η πιο βασική αιτία για τις σχετικά λίγες φοιτητικές κινητοποιήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες σχετίζεται μάλλον με τη γενικότερη κοινωνική και πολιτική κατάσταση στη χώρα. Η κοινωνική αξία που κάνει λόγο για το δικαίωμα όλων στην εκπαίδευση. ιδίως στην τριτοβάθμια, φθίνει δραματικά τα τελευταία χρόνια. Το ίδιο ισχύει και σε άλλες χώρες, όμως το φαινόμενο είναι σαφώς πιο έντονο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι κινητοποιήσεις των φοιτητών μπορούν να ενισχυθούν μόνο αν η πανεπιστημιακή εκπαίδευση μετατραπεί σε κοινωνική προτεραιότητα. Η ανταπόκριση της αμερικάνικης κυβέρνησης στην «Κρίση του Σπούτνικ» ήταν ενδεικτική για την παραπάνω θέση. Μέσα στο ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής, η εκτόξευση του δορυφόρου Σπούτνικ θεωρήθηκε ως απειλή για την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών και τη θέση τους στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αύξησαν τα κονδύλια για τη χρηματοδότηση των πανεπιστημίων, ιδίως στα πεδία της επιστήμης και τεχνολογίας, ως απάντηση στην κρίση αυτή. η πολιτική αυτή δεν περιορίστηκε μόνο σ’ ένα επίπεδο υψηλής ειδίκευσης ή στην στρατιωτική τεχνολογία, αλλά εξαπλώθηκε σε ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο είχε πολλαπλές συνέπειες. Ακόμα και η Ντόνα Χάραγουεη, διάσημη θεωρητικός των φεμινιστικών σπουδών, αυτοαποκαλείται συχνά ως «παιδί του Σπούτνικ».   Η βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου της κοινωνίας ήταν εθνική προτεραιότητα. Οι επενδύσεις στον εκπαιδευτικό τομέα συνέβαλλαν άμεσα στην οικονομική ανάπτυξη των Ηνωμένων Πολιτειών. Μέσα στο εκπαιδευτικό πλαίσιο αυτό, οι φοιτητικές κινητοποιήσεις των δεκαετιών του ’60 και ’70 είχαν ευρεία απήχηση στην αμερικάνικη κοινωνία. Αν η εκτόξευση του Σπούτνικ έκανε τις Ηνωμένες Πολιτείες σοφότερες, οι επιθέσεις της 11ης  Σεπτεμβρίου, οι οποίες έγιναν αντιληπτές ως πρώτης τάξης κίνδυνος για το έθνος την περίοδο εκείνη, έκαναν τη χώρα πιο ηλίθια. Ο «Πόλεμος ενάντια στην Τρομοκρατία» έδωσε τον πρώτο λόγο στην πολεμική τεχνολογία και η βλακεία περί «ασφάλειας» κυριαρχεί στο δημόσιο λόγο. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, αιτήματα όπως αυτό για την ενίσχυση της δημόσιας εκπαίδευσης αλλά και για την ανοιχτή πρόσβαση στο πανεπιστήμιο, έχουν πολύ μικρή απήχηση. Η σημασία της μαζικής εκπαίδευσης για την οικονομική ανάπτυξη παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο όπως και πριν από 50 χρόνια, όμως η ισορροπία ανάμεσα στα διάφορα επιστημονικά πεδία έχει αλλάξει. Μαζί με μια σειρά οικονομολόγων, ο Τόνι Νέγκρι και εγώ υποστηρίζουμε ότι τις τελευταίες δεκαετίες ο βασικός οικονομικός παράγοντας δεν είναι η βιομηχανική παραγωγή αλλά αυτό που ονομάζουμε ως βιοπολιτική παραγωγή: την παραγωγή του ανθρώπινου υποκειμένου, η οποία έχει να κάνει με τις ιδέες, τις κοινωνικές αναπαραστάσεις, τον συμβολικό κώδικα κι άλλα παρεμφερή άυλα αγαθά. Αν ισχύει η θέση αυτή, τότε οι επιστήμες και η τεχνολογία φεύγουν από το προσκήνιο, καθώς δεν αποτελούν πλέον το κλειδί για την ανταγωνιστικότητα. Στη φάση της βιοπολιτικής οικονομίας, κρίσιμο ρόλο παίζει η μαζική παραγωγή διανοητικής εργασίας – κυρίως γλωσσολογία, εννοιολογικές και κοινωνικές δεξιότητες. Αυτά είναι που καθοδηγούν την οικονομική ανάπτυξη. Οι αλλαγές σ την τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν συμβαίνουν ομοιότροπα στο πλανητικό επίπεδο. Οι ιδιωτικές επενδύσεις που αναζητούν τα πανεπιστήμια για να αναπληρώσουν το έλλειμμα που έχει προκύψει από την μείωση των κρατικών κονδυλίων, κατευθύνονται κυρίως προς τις θετικές επιστήμες. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες, οι οποίες έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα στο βιοπολιτικό πλαίσιο, υποχρηματοδοτούνται. Στην περίπτωση αυτή, τα φοιτητικά αιτήματα κατευθύνονται προς την γενικότερη κατεύθυνση της οικονομικής ευημερίας. Οι φοιτητικές κινητοποιήσεις που είναι εν εξελίξει επιβεβαιώνουν έναν γενικό κανόνα που ισχύει στην πολιτική, ότι οι κοινωνικές μάχες βοηθούν στην κοινωνική ανάπτυξη. Είμαι αρκετά επιφυλακτικός ως προς τον θρήνο για την παρακμή του αμερικάνικου πολιτισμού. Στην πραγματικότητα, πιστεύω ότι η απώλεια της στρατιωτικής κυριαρχίας θα δώσει την ευκαιρία σε μια νέα, πολύ δημιουργική περίοδο ανάπτυξης της αμερικάνικης κοινωνίας. Όμως, το ότι το αίτημα για μαζική εκπαίδευση για όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος δεν έχει ευρεία απήχηση, είναι σίγουρα ένας δείκτης παρακμής. Ίσως, η σχετική κινηματική ύφεση στα αμερικάνικα πανεπιστήμια ενόψει οικονομικής κρίσης, να είναι σύμπτωμα του γενικότερου προβλήματος. Μετάφραση: Χρήστος Σίμος Πηγή: UniNomade.org