SOLARIS

Ένα έργο,τρεις διαφορετικές «αναγνώσεις».

Στην αρχή, ήταν ο Στανισλάβ Λεμ. Ένας μεγάλος συγγραφέας, που το 1969 έγραψε αυτό το εμβληματικό έργο επιστημονικής φαντασίας. Πρόκειται για την ιστορία ενός πλανήτη που στην επιφάνειά του φιλοξενεί έναν τεράστιο ωκεανό με ιδιότητες σκεπτόμενης οντότητας. Σ’ αυτό τον πλανήτη έχει εγκατασταθεί μια γήινη βάση με σκοπό τη μελέτη αυτού του πλάσματος. Κάποια στιγμή στο σταθμό αρχίζουν να συμβαίνουν διάφορα και από τη Γη στέλνουν τον Κέλβιν, τον κεντρικό ήρωα της ιστορίας για να βρει τι συμβαίνει.

Στην πραγματικότητα δεν είναι ακριβώς έτσι, γιατί ο Κέλβιν, παρά το ότι είναι αφηγητής, δεν είναι και ο πραγματικός πρωταγωνιστής στην ιστορία του Λεμ. Αυτός δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον ωκεανό. Σκοπός του συγγραφέα, κατά δική του δήλωση, ήταν να μελετήσει και να παρουσιάσει μια εκδοχή για το μεγάλο θέμα της επαφής της ανθρωπότητας με κάποιο άλλο νοήμον ον, ένα ον που υπερβαίνει κατά πολύ τις δυνατότητες κατανόησής μας. Και βέβαια, εκτός του ότι πετυχαίνει απόλυτα το στόχο του, θέτει και τα εύλογα (έχοντας διαβάσει το βιβλίο) ερωτήματα, σχετικά με το τι είναι σκέψη, διάνοια, έλεγχος, η ζωή η ίδια, αλλά και το τι μπορεί να κάνει η ανθρωπότητα όταν συναντήσει κάτι που εμφανώς την ξεπερνάει. Δεν θα ήθελα να εμβαθύνω άλλο εδώ, εκτός από το να συστήσω ενθέρμως το βιβλίο σε όλους. Οι άλλες δύο μεταγενέστερες προσεγγίσεις όμως, νομίζω ότι έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, η καθεμιά για το δικό της λόγο.

*****

Πρώτα ήρθε ο μέγας Ταρκόφσκι, που αντιλήφθηκε πλήρως το ειδικό βάρος της ιστορίας του Λεμ και έγραψε ένα σενάριο μαζί με τον Φρίντριχ Γκορενστάιν που ανέδειξε την οπτική του βιβλίου, τροποποιώντας ελάχιστα το σκηνικό, με την τοποθέτηση του σταθμού της έρευνας του πλανήτη στο διάστημα, σε τροχιά γύρω του και όχι στην επιφάνειά του. Εκτός από την εικαστική πλευρά, αυτό εξυπηρετεί θαυμάσια και την ιστορία, καθώς αποστασιοποιεί τα γεγονότα στο σταθμό από την άμεση επαφή με το έδαφος του πλανήτη και την επιρροή του.

Νομίζω ότι πέρα από ένα αριστούργημα δραματουργίας, το έργο του Ταρκόφσκι, που το διαχωρίζω από του Λεμ, θέτει με τη σειρά του και άλλα, πρόσθετα ερωτήματα στην αρχική εκδοχή, χωρίς να πειράξει σε τίποτα το φιλοσοφικό υπόβαθρο και τη στόχευση του συγγραφέα, κάτι που δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα.

*****

Τελευταίος ήρθε ο Σόντεμπεργκ, με τον Κλούνι και όλη τη γιαλιστερή στρατιά των στελεχών της κινηματογραφικής βιομηχανίας του Χόλλυγουντ, να πει κι αυτός τη δική του άποψη.

Και απογοήτευσε.

Κατ’ αρχήν, το έργο δεν χρειαζόταν ριμέικ. Κάνεις ριμέικ όταν έχεις να προσθέσεις κάτι σε ένα παλαιότερο έργο οποιουδήποτε είδους, ή όταν νομίζεις ότι παρά το γεγονός ότι είναι καλό ως ιδέα, έχει ατυχήσει στην ανάπτυξη και μπορεί να ξαναειπωθεί με έναν άλλο, πιο εποικοδομητικό τρόπο. Ο Σόντεμπεργκ ακολούθησε την πεπατημένη της βιομηχανίας του θεάματος, που θέλει όλες τις ιστορίες να είναι απλώς όχημα για τη μεταφορά μιας ερωτικής ιστορίας. Το αγόρι δηλαδή με το κορίτσι, στο φαρ ουέστ, στο βυθό της θάλασσας, στα όρη, στα ψηλά βουνά, στην προϊστορία, ή σε κάποια άλλη ιστορική στιγμή, με δεινόσαυρους και στην περίπτωσή μας, στο διάστημα. Ο Σόντεμπεργκ αναλώνει (και αναλίσκεται με) την εκπληκτική αυτή ιστορία διηγούμενος στην πραγματικότητα την ιστορία του Κέλβιν και της πρώην συζύγου του που του λείπει τόσο πολύ...

Φυσικά οποιαδήποτε ιστορία περάσει από τις μυλόπετρες των στελεχών των εταιρειών του χώρου, δεν μπορεί να ξεφύγει από τα καλούπια του Χόλλυγουντ, καθώς αυτό πληρώνει, αυτό κανονίζει. Δεν είμαι καθόλου εναντίον αυτής της λογικής που μας έχει δώσει πολλά μεγάλα έργα και όπως και σε άλλους τομείς, η ατμομηχανή του εμπορικού τραβάει πολλά βαγόνια πίσω της, αλλά σε αυτή την περίπτωση (που βέβαια δεν είναι μοναδική, αλλά πολύ ενδεικτική), μπορούμε να δούμε τη σύγκριση και την πανωλεθρία μιας μεγάλης παραγωγής με λαμπερά αστέρια του κινηματογράφου, που γνώρισε την ήττα από μια παλιότερη παραγωγή «βιοτεχνίας» (Ενδεικτικά, στο IMDB φαίνεται ότι η μια παραγωγή κόστισε 47 εκατομύρια δολάρια και η άλλη ένα εκατομύριο - ρούβλια όμως, που δεν ξέρω ούτε αν φτάνουν στο ένα εκατοστό της πρώτης).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο ίδιος ο Λεμ, λίγο πριν πεθάνει είδε τη μεταφορά του Σόντεμπεργκ και είπε ότι βρίσκεται εντελώς εκτός θέματος.