Η κρίση αλλάζει τα δεδομένα. Επιστροφή στον Keynes;

Πολλοί οικονομολόγοι φαίνεται να επιστρέφουν σε θεωρίες που έχουν απαξιωθεί.

Οι οικονομολόγοι, έγραφε ο John Maynard Keynes το 1931, πρέπει να είναι σαν τους οδοντιάτρους -να πείθουν για την ταπεινοφροσύνη τους αλλά ταυτόχρονα και την ικανότητα τους.
Στις μέρες μας η ανάγκη αυτή είναι μεγαλύτερη από ποτέ, αφού για όσους παρίσταναν ότι κατανοούν βαθιά τους νόμους της μακροοικονομικής επιστήμης τα τελευταία δύο χρόνια ήταν μια θεαματική ψυχρολουσία. Τα περίπλοκα μαθηματικά τους μοντέλα απέτυχαν να προβλέψουν την οικονομική κρίση του 2008. Ορισμένοι μάλιστα συνεργάζονταν με μεγάλες τράπεζες που βοήθησαν να επιταχυνθεί η κρίση.
Το σήμερα τους βρίσκει διχασμένους για τον τρόπο εξόδου από την κρίση και ανήσυχους για τα χαμηλά επίπεδα απασχόλησης.
Ψάχνοντας για νέες ιδέες που θα δώσουν πνοή στο επάγγελμά τους, οι μακροοικονομολόγοι ανοίγουν ξανά την πόρτα στο παρελθόν και θυμούνται τους μεγάλους δασκάλους. O Robert E. Hall, καθηγητής του Πανεπιστημίου Stanford, ολοκληρώνοντας τη θητεία του ως πρόεδρος της Αμερικανικής Οικονομικής Ένωσης το 2010 παρουσίασε ένα οικονομικό μοντέλο, που ουσιαστικά επαναφέρει τις ιδέες του John Maynard Keynes για την περίοδο ύφεσης και δη για την αναποτελεσματικότητα των Κεντρικών Τραπεζών όταν τα επιτόκια βρίσκονται σε μηδενικά επίπεδα (το παρεμβατικό επιτόκιο της Fed βρίσκεται στο 0-0,25% τα τελευταία δύο χρόνια).

.

Στο μεταξύ, ο φιλελεύθερος δισεκατομμυριούχος επενδυτής George Soros διοργάνωσε πέρυσι ένα συνέδριο με αντικείμενο τις οικονομικές θεωρίες του Friedrich Hayek (18991992), του μεγαλύτερου ανταγωνιστή του Keynes και ήρωα του επαναστατικού πολιτικού κινήματος Tea Party. Βλέπει λοιπόν κανείς πως οι τριγμοί στον κλάδο στρέφουν ορισμένους στοχαστές προς τις απόψεις των ιδεολογικών αντιπάλων τους.
Ο γενικός αναβρασμός μάς θυμίζει τα γραφόμενα στο βιβλίο του Thomas Kuhn «Η δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων» (1962), το οποίο αναφέρει πως όταν ένα επιστημονικό πρότυπο καταρρέει προτού ένα άλλο πάρει τη θέση I του, τότε ανοίγουν™ οι πύλες της κολάσεως. Είναι ξεκάθαρο πλέον πως η προσπάθεια των τελευταίων δεκαετιών για ύφανση διαφορετικών νημάτων μακροοικονομικής σκέψης σε μια «νεοκλασική σύνθεση» είχε φτάσει σε τέλμα, χωρίς να υπάρχει μια νέα προσέγγιση να την αντικαταστήσει.
Οι οικονομολόγοι John Maynard Keynes και Friedrich Hayek που πάλεψαν την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης ξαναγίνονται εγχειρίδιο για τους ναυτιλομένους της σημερινής οικονομικής κρίσης.
Απουσία ομοφωνίας και ταπεινοφροσύνης
Ο Hall υποστηρίζει ότι οι διαφωνίες που έχουν ξεσπάσει στον κλάδο είναι επινόημα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. «Η μοντέρνα μακροοικονομία δεν έχει σχολές σκέψης», λέει. «Μόνο ο Τύπος πιστεύει πως είναι ενδιαφέρον να μιλάμε για σχολές».
Και όμως, δεν είναι λίγοι οι οικονομολόγοι που με προθυμία «άνοιγαν τρύπες» στο κέλυφος της, ας πούμε, ομοφωνίας από την πλευρά των οπαδών του Minsky, της Αυστριακής Σχολής αλλά και της Σχολής Θεσμικής Ανάλυσης.
Ο John Quiggin του Πανεπιστημίου του Κουίνσλαντ στην Αυστραλία θεωρεί πως η οικονομική ιδέα που επλήγη περισσότερο από την κρίση ήταν αυτή του «λογικού πυρήνα του κλάδου» -όπως ο λανθασμένος ισχυρισμός του προέδρου της Fed Ben Bernanke προτού αναλάβει την προεδρία, πως η αμερικανική οικονομία είχε πετύχει μια παρατεταμένη «Περίοδο Εξομάλυνσης».

 

Συμπέρασμα;

Δεν υπάρχει ομοφωνία. Αλλά ούτε και ταπεινοφροσύνη. «Αν ρωτήσεις 1.000 οικονομολόγους τι δεν πάει καλά με τα οικονομικά, θα απαντήσουν όλοι το ίδιο -πως οι άλλοι οικονομολόγοι δεν πιστεύουν το ίδιο που πιστεύουν αυτοί», λέει ο Scott Sumner του Πανεπιστημίου Μπέντλεϊ στη Μασαχουσέτη.
Ο Benjamin M. Friedman, καθηγητής του Χάρβαρντ, υποστηρίζει πως πολλοί οικονομολόγοι φαίνεται να επιστρέφουν σε θεωρίες που έχουν απαξιωθεί. «Ένα μεγάλο μέρος του εφησυχασμού του παρελθόντος είναι και πάλι μαζί μας», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Οι νέες εισβολές των οικονομολόγων στον τρόπο σκέψης του Keynes και του Hayek ίσως αποτελούν ένδειξη πως ο κλάδος δεν έχει προοδεύσει σημαντικά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες. Από την άλλη, είναι ενθαρρυντικό το γεγονός πως τουλάχιστον κάποιοι από τους σημερινούς οικονομολόγους είναι πρόθυμοι να επαναξιολογήσουν τις θεωρίες τους.
Η μοντέρνα μακροοικονομική «σύνθεση» -σήμερα υπό κατασκευή- έτεινε να αγνοεί τον παράγοντα αβεβαιότητα. Ο οικονομολόγος L. Randall Wray του Πανεπιστημίου του Μιζούρι θεωρεί πως «το μεγαλύτερο μέρος των mainstream μακροοικονομικών είναι νεκρό. Είναι ζόμπι. Δεν το ξέρουν ακόμη, αλλά έχουν πεθάνει».
Για να είμαστε δίκαιοι, ο Wray εκφράζει μια ακραία θέση. Υπάρχουν σήμερα πολλοί ικανοί οικονομολόγοι που κατανοούν τα προβλήματα του κλάδου και προσπαθούν να τα διορθώσουν.
Ο Friedman του Harvard, παρά την κριτική που ασκεί, διαπιστώνει πως τα τελευταία δύο χρόνια περισσότεροι οικονομολόγοι ενσωματώνουν τις «τριβές της πιστωτικής αγοράς» στα μοντέλα τους, δηλαδή αναγνωρίζουν τελικά πως δεν μπορούν όλοι οι καταναλωτές και όλες οι επιχειρήσεις να δανείζονται με λογικά επιτόκια υπό οποιεσδήποτε συνθήκες.
Η πιο γκρίζα πρόβλεψη για τα οικονομικά είναι πως η πρόοδος του επαγγέλματος θα επέλθει όταν το σκηνικό αρχίσει να καθαρίζει από ανθρώπους παγιδευμένους σε παρωχημένους τρόπους σκέψης.
Αλλά δεν χρειάζεται να συμβεί αυτό. Αφενός γιατί δεν είναι μόνο οι νέοι άνθρωποι που προσφέρουν μια φρέσκια οπτική -ο Hall, απερχόμενος πρόεδρος της Αμερικανικής Οικονομικής Ένωσης, είναι 67 ετών.
Επίσης, το ανανεωμένο ενδιαφέρον για τον Keynes και τον Hayek έχει βάση -οι ιδέες και των δύο διαμορφώθηκαν υπό τη ΜεγάληΎφεση, την τελευταία δηλαδή φορά που η οικονομία βίωνε δυσκολότερες στιγμές από τις σημερινές.
Γι΄ αυτό και η πιο σύγχρονη οικονομική σκέψη είναι στην πραγματικότητα πολλών Μαΐων.

http://www.capital.gr/weekend_articles.asp?id=1124789&ppg=1