Άρθρο από τον φίλο Γιάννη

Share

                            Περί Προέδρου ή Περί κωμωδίας.........

Η σοβαρότητα είναι το μοναδικό καταφύγιο των ρηχών ανθρώπων.  Oscar Wilde

Ευθύς εξαρχής θα διευκρινίσω ότι είναι παράδοξο να γράψεις με σοβαρότητα για την κωμωδία, μια τόσο πολύπλοκη μορφή έκφρασης , μιας και επιδιώκει ακριβώς το αντίθετο. Είναι αλήθεια ότι μου αρέσει να εκφράζομαι με μια δόση εύθυμης σοβαρότητας, ικανοποιώντας μια από τις αρχέγονες ανάγκες του ανθρώπου να ξορκίζει τις τραγωδίες της ζωής μέσω του κωμικού στοιχείου.

Όπως, με κάποια υπερβολή, παραδέχτηκε ο George Meredith « Η πινελιά του μεγάλου χιουμορίστα είναι πλατιά όσο ο κόσμος και εμπεριέχει αποχρώσεις τραγωδίας».

Διαβάζοντας τον Πρόεδρο διαπίστωσα – ας με διορθώσει αν κάνω λάθος – πως χρησιμοποιεί το χιούμορ όχι μόνο επειδή προσφέρει ικανοποίηση σε εκείνον, αλλά επειδή αποτελεί και ένα είδος διαφώτισης – έναν σταθερό τρόπο θέασης της μεταβαλλόμενης ανθρώπινης εμπειρίας, έναν τρόπο θεώρησης του κόσμου μέσα από το αποκαλυπτικό πρίσμα της ειρωνείας, της σάτιρας, του παράλογου και του κωμικού.

Τέλος, πως υποβάλει σε διαδικασία την ίδια την φύση της συγγραφής και αντιμετωπίζει την λογοτεχνική δημιουργία σαν μια παράξενη και ανεξήγητη κωμική έμπνευση.

Ίσως τα περί συγγραφής να ακούγονται υπερβολές, μιας και τα άρθρα του δεν ξεπερνούν τις 500 - 600 λέξεις. Πιστέψτε με δεν έχει σημασία, γι’ αυτό και συνεχίζω με τα περί κωμωδίας, που κατά την γνώμη μου έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα.

 « Η προσπάθεια ορισμού του χιούμορ αποτελεί αφ’ εαυτής έναν από τους ορισμούς του», είπε κάποτε κάποιος, γι’ αυτό και θα αποφύγω την κακοτοπιά. Με κάθε σοβαρότητα (όση μου έχει απομείνει φυσικά) θα πω, ότι η ουσία της κωμωδίας, είναι να διαφεύγει από ορισμούς και αυστηρές ταξινομήσεις, να μας ξεστρατίζει προς διάφορες κατευθύνσεις, με κύριο προορισμό την ψυχαγωγία.

Η κωμωδία μπορεί να αποτελέσει  ανακούφιση, ένα στήριγμα στις αναποδιές της ζωής. «…Ζω προσπαθώντας διαρκώς να οχυρωθώ ενάντια στα δεινά της κλονισμένης υγείας και τις άλλες συμφορές της ζωής δια της ιλαρότητας», έγραφε  ο Laurence Sterne, « όντας πεπεισμένος ότι κάθε φορά που ένας άνθρωπος χαμογελά – ακόμα δε περισσότερο όταν γελά – προσθέτει κάτι σ’ αυτό το θραύσμα ζωής που ζούμε».

Όμως η κωμωδία μπορεί να είναι και μια μορφή απόγνωσης. Όπως σοφά το θέτει ο Samuel Beckett στο έργο του  Το τέλος του παιχνιδιού: «Τίποτε δεν είναι πιο αστείο από την δυστυχία».

Η κωμωδία έχει να κάνει τόσο με τον πόνο όσο και με την χαρά, με την αγωνία και την απόλαυση. Είναι η προσπάθεια να επουλωθεί η τραυματισμένη ψυχή και να αποκατασταθεί η αίσθηση πληρότητας, ξενοιασιάς ή ικανοποίησης. Ανατρέπει τους κοινωνικούς κανόνες και τους κώδικες της πραγματικότητας, είναι μηχανισμός αποφόρτισης και μέρος της διαδικασίας της αμφισβήτησης. Το κωμικό είναι όπως και τα όνειρα. Μια μορφή ακούσιας ανακάλυψης.

Πιστεύω πως η κωμωδία αποτελεί την μαγιά της συγγραφικής διαδικασίας. Ελαφραίνει τις ιστορίες από το άχαρο φορτίο του ρεαλισμού, την μουντή καταγραφή της πραγματικότητας, την εξάρτηση από τα απομνημονεύματα ή τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Κάνει τον κόσμο μας να μοιάζει ασυνήθιστος και όμως απολύτως κατανοητός στο επίπεδο της φαντασίας.

Μας δίνει μια εικόνα του εαυτού μας που δεν προέρχεται από τις συνήθεις θέσεις και βεβαιότητες ή τις απόλυτες ιδεολογικές πεποιθήσεις, γι’ αυτό και από την εποχή του Αριστοτέλη θεωρήθηκε ανατρεπτική. Πηγάζει από την αίσθηση της υπερβολής, του γελοίου, την επίγνωση της υποκρισίας και της αυταπάτης και εντέλει από τη συνειδητοποίηση της ειρωνείας του τρωτού της ανθρώπινης υπόστασης. Ισοπεδώνει τις ιεραρχίες, περιπαίζει τις αξίες μας, αγγίζει τους φόβους μας, ξεγυμνώνει ατέλειες, ανασφάλειες αλλά και τις κρυφές μας προθέσεις. 

Η κωμωδία είναι μια μορφή κοινωνικής έκφρασης  που έχουμε μεγάλη ανάγκη – γι΄ αυτό και διαρκώς μεταβάλλεται μαζί με την ανθρωπότητα. Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που από τόπο σε τόπο αλλάζει, ακολουθώντας την δική του παράδοση. Ωστόσο η επίδραση της εθνικότητας στην κωμωδία μετριάζεται με την πάροδο του χρόνου. Να σημειωθεί ότι την εποχή του λογοτεχνικού διεθνισμού που ζούμε, όλα τα ειδή φόρμας και ύφους – μέσω διαδικτύου -  περνούν τα σύνορα ανεμπόδιστα.

Ίσως εδώ ταιριάζουν μερικές – εξαιρετικά ατελείς – γενικεύσεις, που θα τις αποφύγω γιατί ήδη σας έχω κουράσει αρκετά.  

«Το να αναλύεις το χιούμορ είναι σαν να ανατέμνεις  έναν βάτραχο. Λίγοι άνθρωποι ενδιαφέρονται και ο βάτραχος πεθαίνει», είπε ο Αμερικανός δοκιμιογράφος Elwyn Brooks White, αρκετές δεκαετίες πριν.

«Συμφωνώ απολύτως», θα πω …… τώρα…… τελειώνοντας.

Υ.Σ. Μετά από 38 ημέρες αδιάλειπτης παρουσίας μου στις kaltses, έκανα  μια προσπάθεια να σας εξηγήσω την εμμονή μου με τον Πρόεδρο, αλλά και τι αρέσκομαι να διαβάζω και να βλέπω.