Ο οργισμένος πολίτης Μπάνκσι

Share

ΤΟΝ ΕΧΟΥΝ ΟΝΟΜΑΣΕΙ «προβοκάτορα της κουλτούρας του δρόμου» και «σύγχρονο αντάρτη των πόλεων», αν και ο ίδιος χαρακτηρίζει τον
εαυτό του «ποιοτικό βάνδαλο». Ο Μπάνκσι, ο μυστηριώδης βρετανός καλλιτέχνης που έχει συνδέσει το ψευδώνυμό του με την τέχνη των γκραφίτι, ταξιδεύει incognitoεδώ και μερικές εβδομάδες σε πόλεις των ΗΠΑ και του Καναδά, αφήνοντας
το δημιουργικό του στίγμα πάνω σε πέτρινους καμβάδες. Η τέχνη του είναι πιο πολιτικοποιημένη και οργισμένη από ποτέ, μια πραγματική σπουδή στην οικονομική και κοινωνική κρίση της Δύσης.


Ενας χρηματιστής περπατάει στον δρόμο με τον χαρτοφύλακά του και μια ταμπέλα γύρω από τον λαιμό του γράφει: «Ενδιαφέρομαι για τους ανθρώπους σε ποσοστό 0%». Ενας γκραφιτάς που έχει σβήσει την επιγραφή «Ακολούθησε τα όνειρά σου», γράφοντας από πάνω της: «Ακυρώθηκαν». Και ένας γιάπης, με την ακριβή του Samsonite στα χέρια, έχει περάσει γύρω από τον λαιμό την επιγραφή «Θα δουλέψω για ηλίθιους» ζητώντας εργασία.

Αυτά είναι μερικά από τα πρόσφατα σχέδια του Μπάνκσι που έχουν κατακλύσει πολλές πόλεις της Βόρειας Αμερικής, από το Τορόντο και το Οντάριο του Καναδά ως το Ντιτρόιτ και τη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ. Ολα τους εμφανίζουν έναν καλλιτέχνη έντονα πολιτικοποιημένο και οργισμένο με τη νέα οικονομική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί παγκοσμίως.

Οχι ότι έπρεπε να χτυπήσει η τρέχουσα οικονομική ύφεση ώστε να εκτιμήσουμε τις κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις του έργου του βρετανού καλλιτέχνη. Εδώ και μία δεκαετία ο Μπάνκσι μάς έχει δώσει δεκάδες δείγματα της ευαισθητοποιημένης πολιτικής και κοινωνικής του σκέψης. Η πρώτη του έκθεση στη Νέα Υόρκη, πριν από λίγο καιρό, συνοδεύτηκε από έντονες διαμαρτυρίες πολλών φίλων της τέχνης, οι οποίοι θεώρησαν τις δημιουργίες του «προσβλητικές».

Η έκθεση, ένα σχόλιο του Μπάνκσι πάνω στη σχέση των ανθρώπων με τα ζώα, περιελάμβανε εκθέματα όπως έναν πίθηκο-ρομπότ να βαριανασαίνει παρακολουθώντας στην τηλεόραση μια ταινία πορνό με... ομοειδείς του, έναν ξεπουπουλιασμένο μηχανικό Τουίτι να κουνιέται στο κλουβί του και ένα λευκό κουνέλι με μαργαριταρένιο κολιέ να μακιγιάρεται μπροστά στον καθρέφτη. «Η τέχνη μου αμφισβητεί τη σχέση μας με τα ζώα και την ηθική της βιομηχανίας των τροφίμων» είπε ο Μπάνκσι.

Προκειμένου να κάνει την έκθεση ακόμη πιο...

ζωώδη, ράντισε τις γωνίες του εκθεσιακού χώρου με πραγματικά ούρα σκύλων προκαλώντας και άλλον θόρυβο.

Ο «φυσικός» του χώρος, το Λονδίνο, έχει γεμίσει με σχέδιά του. Πέρυσι ο Μπάνκσι μετακόμισε για λίγους μήνες στις ΗΠΑ για να σκηνοθετήσει την πρώτη του ταινία. Πρόσφατα κόσμησε τους τοίχους πάνω από το υπαίθριο παζάρι του λονδρέζικου Πορτομπέλο, όπου πουλιούνται δεκάδες μπλουζάκια με τον Τσε Γκεβάρα, με μια σειρά από αφίσες του αργεντινού επαναστάτη με όλο και πιο ξεθωριασμένη μπογιά. «Ηταν ένα σχόλιο πάνω στην αέναη ανακύκλωση μιας εικόνας μέσα από την αέναη ανακύκλωση του εμπορίου» είπε ο ίδιος ο καλλιτέχνης, που από πολλούς θεωρείται ένας ιδιότυπος συνεχιστής της ποπ αρτ του Αντι Γουόρχολ.

Η ευρηματικότητα του Μπάνκσι, κυρίως όταν συνδυάζεται με το πολιτικό σχόλιο, είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη: αποδίδει τον Γουίνστον Τσόρτσιλ σαν αναρχικό με πράσινη κόμμωση «μοϊκάνα», μετονομάζει τις σούπες Campbell του Γουόρχολ σε «Τesco» από τη γνωστή εταιρεία των βρετανικών σουπερμάρκετ, ενώ φιλοτεχνεί το πορτρέτο της βασίλισσας Ελισάβετ αντικαθι στώντας το πρόσωπό της με εκείνο ενός χιμπαντζή.

«Λένε ότι τα γκραφίτι τρομάζουν τους ανθρώπους και αποτελούν δείγμα κοινωνικής παρακμής.Είναι ψέμα. Τα γκραφίτι κρύβουν κινδύνους μόνο για τους πολιτικούς, τα στελέχη των διαφημιστικών και τους γκραφιτάδες» έχει πει ο Μπάνκσι.

Πριν από λίγο καιρό ταξίδεψε, κρυφά, στο Ισραήλ και έκανε γκραφίτι ακόμη και πάνω στο «τείχος ασφαλείας» που χτίζουν οι Ισραηλινοί στη Δυτική Οχθη. Ζωγράφισε μια τρύπα μέσα από την οποία διακρίνεται μια ειδυλλιακή ακρογιαλιά καθώς και έναν αρουραίο, το σήμα κατατεθέν του, να πετάει πέτρες σε ένα ισραηλινό φυλάκιο.

«[Τους αρουραίους] τους μισούν και τους κυνηγούν,αλλά εκείνοι ζουν ανάμεσά μας, σε σιωπηλή απόγνωση. Αν είσαι βρώμικος, άσημος και δεν σε αγαπάει κανείς,τότε οι αρουραίοι αποτελούν για σένα ένα πρότυπο ζωής» υποστηρίζει ο Μπάνκσι, φανερά εκνευρισμένος από το γεγονός ότι έγινε γνωστός αμέσως μόλις αποφάσισε να αποκτήσει ψευδώνυμο και να κινηθεί... υπογείως, όπως το αγαπημένο του τρωκτικό. «Κανείς δεν έδινε σημασία σε αυτά που έλεγα, ώσπου έπαψαν να γνωρίζουν ποιος είμαι» λέει με νόημα.

Υπό το καθεστώς αυτής της μυστηριώδους ανωνυμίας, ο Μπάνκσι «αγοράζει» πολύτιμο χρόνο και χρήμα, προστατεύοντας ουσιαστικά την τέχνη του από μηνύσεις για βανδαλισμό δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας. Με πολλά εντάλματα σύλληψης να εκκρεμούν σε βάρος του, ο Μπάνκσι εξακολουθεί να κρύβεται, σαν καταζητούμενος. Μια οξύμωρη καθημερινότητα για έναν καλλιτέχνη ο οποίος εξακολουθεί να παραμένει άγνωστος μέσω της... διασημότητάς του.

Μα ποιος είναι τέλος πάντων;
Δύο είναι οι επικρατούσες θεωρίες σχετικά με την πραγματική ταυτότητα του Μπάνκσι: η βρετανική «Μail on Sunday» ισχυρίζεται ότι πρόκειται για τον Ρόμπιν Γκάνιγχαμ,έναν 35χρονο κάτοικο του Μπρίστολ.Σύμφωνα με την εφημερίδα,η οποία μάλιστα ισχυρίζεται ότι τον φωτογράφισε επί το έργον στην Τζαμάικα το 2004,ο Μπάνκσι προέρχεται από τη μεσοαστική τάξη και ήλθε σε ρήξη με την εύπορη οικογένειά του προκειμένου να ακολουθήσει τον ταπεινό δρόμο της τέχνης του δρόμου.Το ΒΒC συμφωνεί με τη «Μail» όσον αφορά την ηλικία και τον τόπο καταγωγής του, αλλά ισχυρίζεται ότι το πραγματικό του όνομα είναι Ρόμπερτ Μπανκς (εξ ου και το ψευδώνυμο «Μπάνκσι»).

Ενα...«Καράτε Κιντ» για το γκραφίτι

Το «Εxit Τhrough the Gift Shop»,η πρώτη ταινία του Μπάνκσι,αφηγείται την ιστορία του Τιερί Γκετά,ενός εκκεντρικού Γάλλου που τυγχάνει μέγας οπαδός του διάσημου βρετανού γκραφιτά.Ο Γκετά, αφού καταφέρνει να γνωρίσει το είδωλό του,ύστερα από ενθάρρυνση του ίδιου του Μπάνκσι γίνεται και αυτός καλλιτέχνης του δρόμου με το ψευδώνυμο «Μr. Βrainwash» (κ.Πλύση Εγκεφάλου).Στο ντοκυμαντέρ εμφανίζονται μερικοί από τους πιο διάσημους γκραφιτάδες του κόσμου,καθώς και ο ίδιος ο Μπάνκσι,κρυμμένος πάντα στην κουκούλα του και με τη φωνή ψηφιακά αλλοιωμένη.«Φιλοδοξία μου ήταν η ταινία να είναι για το γκραφίτι ό,τι το “Καράτε Κιντ” για τις πολεμικές τέχνες.Τελικά φαίνεται ότι θα έχουμε το αποτέλεσμα που είχαν τα “Σαγόνια του καρχαρία” για το θαλάσσιο σκι» είπε για το φιλμ που έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο φεστιβάλ ανεξάρτητων ταινιών Sundance στις ΗΠΑ.

Του Κ. Τσαβαλου από την εφημερίδα «Το Βήμα», 13/06/2010